کد مطلب:48749 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

اياك نعبد و اياك نستعين را توضيح دهيد؟

سوره حمد، اساس قرآن است، پيامبر اسلامفرمودند: قسم به كسي كه جان من در دست اوست، خداوند نه در تورات و نه در انجيل و نه در زبور، و نه حتي در قرآن، مثل اين سوره را نازل نكرده است، چون اين سوره ام الكتاب است.(نورالثقلين، الحويزي، ج 1، ذيل سوره حمد.)

فضيلت قرائت سوره حمد، برابر با 23 كل قرآن است.(مجمع البيان، طبرسي، ج 1، ذيل سوره حمد.)

سوره حمد به خاطر اهميت فوق العاده آن، دوبار نازل شده است.(حجر، 87)(تفسير برهان، بحراني، ج 1، ذيل سوره حمد.)

زماني كه سوره حمد نازل شد، ابليس به خاطر ارزش معنوي آن، ناله سر داد.(نور الثقلين، الحويزي;، ج 1، ذيل سوره حمد.)

اين سوره در حقيقت، فهرستي از مجموع محتواي قرآن است: بخشي از آن توحيد و شناخت صفات خداوند است و بخشي در زمينة معاد و رستاخيز و قسمتي از سورة حمد از هدايت و ضلالت و همچنين به حاكميت مطلق پروردگار و نعمتهاي او و عبوديت و بندگي (كه مختص به ذات اوست) اشارهاي شده است.(ر.ك: تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 3، انتشارات دارالكتب الاسلامية.)

اياك نعبد و اياك نستعين(حمد،5ـ6)تنها تو را عبادت و پرستش ميكنيم و تنها از تو ياري ميجوييم.

كلمة عبادت از كلمة عبد گرفته شده است، و علي القاعده بايد همان معنا را افاده كند. (استعانت هم به معناي كمك و ياري جستن است.) اين كه بنده، عبادت را به خودش نسبت ميدهد، (اياك نعبد ميگويد) گويا براي خود ادعاي استقلال ـ در وجود، قدرت و اراده ـ ميكند، با اينكه مملوك هيچگونه استقلالي در هيچ جهتي از جهاتش ندارد; چون مملوك است و گويا براي تدارك و جبران همين نقص كه در ابتداي امر به نظر ميرسد، اضافه ميكند: و اياك نستعين; يعني همين عبادتمان هم به استقلال خودمان نيست; بلكه از تو نيرو ميگيريم و استعانت ميجوييم; پس دو جمله إيّاك نعبد و إيّاك نستعين يك معنا را ميرساند و آن عبادت خالصانه است كه هيچگونه شايبهاي در آن نيست.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمة سيدمحمد باقر موسوي، ج 1، ص 39 ـ 43.)

صيغة جمع نعبد و نستعين ميتواند اشاره بر اين مطلب باشد كه اصل در نماز، جماعت است; چنانكه در جاي ديگر نيز ميفرمايد: و اركعي مع الر '¾َكعين;(آلعمران، 43) و با نمازگزاران ركوع كن.

ديگر اينكه: گويا علت آمدن پرستش و استعانت به صيغه متكلم مع الغير، دوري از خودخواهي و استكبار باشد و ميخواهد به همين نكته اشاره كند كه گفتيم: مقام عبوديت، با خودبيني منافات دارد، لذا بندة خدا، عبادت خود و همة بندگان ديگر را در نظر گرفته و ميگويد: ما تو را ميپرستيم; چون به همين مقدار هم در سرزنش نفس و دور افكندن تعيّنات و تشخّصات اثر دارد، زيرا وقتي من خود را تنها ببينم به انانيت و خودبيني و استكبار نزديكترم; به خلاف اينكه خودم را مخلوط با ساير بندگان و آميخته با سواد مردم (سياهي لشكر) بدانم كه اثر تعيّن و تشخّص را از بين بردهام.(تفسير الميزان، همان، ص 42.)